Album amicorum
Op de tafel voor mij lagen drie prachtige boeken en een minder mooi, maar ook gaaf exemplaar uit het laatste kwart van de achttiende eeuw.
Ik was op bezoek bij iemand die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Zwolle. Hij wilde mij boeken laten zien van en over personen die vroeger in Zwolle hebben geleefd. Ik vind het altijd geweldig leuk om te kijken naar boeken of prenten die mensen in huis hebben gekregen of gehaald. Soms vragen ze alleen maar wat ik ervoor geef. Vaak willen ze er gewoon meer van weten. En dikwijls zoeken ze er een goede bestemming voor, omdat ze er zelf niets in zien.
Nummer 4 was een opnieuw ingebonden bundeltje adressen en rekwesten uit de patriottentijd. Die gedrukte stukken zijn opgesteld door de Zwolse Burgercommissie. Die burgers hebben in 1783 keurige brieven opgesteld waarin ze hun bestuurders adviseerden of aanmoedigden bepaalde democratische stappen te zetten in belangrijke kwesties als het afschaffen van de herendiensten, het jachtrecht of eerherstel voor Joan Derk van der Capellen tot den Pol. Voordat ze die brieven hebben verstuurd, konden medeburgers er ook hun handtekening onder zetten.
Nummer 2 en 3 waren prachtig gebonden juridische proefschriften. In het Latijn. In de middeleeuwen was Latijn de taal van de katholieke kerk. Vanaf de 16de tot in de 19de eeuw ook die van de wetenschap. Hoewel ik 7 jaar Latijn heb gehad, kost Latijn lezen me te veel moeite. Dus de inhoud van deze mooie boeken is voor mij eigenlijk niet toegankelijk.
Nummer 1 was een album amicorum. Van iemand met dezelfde achternaam als de doctors van de proefschriften. En dat is een geweldig mooi en interessant boek. Ik kan erover vertellen, omdat ik het album mocht meenemen ter nadere bestudering.
Hierbij een afbeelding van de voor- en een van de achterkant van dit prachtige album. Wie het ziet, zit eigenlijk meteen in de jaren ’80 van de 18de eeuw! Laat dat nu precies de patriottentijd zijn, die mij zo interesseert! De periode waarin onze democratie in de steigers werd gezet!
Nadere beschouwing van het album gaf me een goede indruk van de lotgevallen van de bezitter van het boek in de periode 1780-1786. De student heeft het album gekregen in het najaar van 1779. De eerste bijdrage van een vriend is van maart 1780 en de laatste van oktober 1786. Waarschijnlijk kwam in die oktobermaand een eind aan het studentenleven van de bezitter van het boek. Het is dus een echt studentenalbum en de Latijnse naam album amicorum past er precies bij!
Bijdragers aan zo’n album namen ongeschreven voorschriften in acht. In elk geval moest je iets persoonlijks schrijven aan het adres van de bezitter. Verder ondertekende je je bijlage met je naam. Daarbij hoorde je te vermelden wat je studeerde en waar je vandaan kwam. Ook de datum van het leveren van de bijdrage en de plaats waar dat gebeurde moesten worden vermeld.
En zo kom je als beschouwer van het album te weten, dat de student in de periode maart tot en met juni in Lingen woonde. Dat ligt vlak bij Overijssel. Het graafschap Lingen behoorde in 1780 bij het Koninkrijk Pruisen, maar was in de periode 1632-1702 van de Oranjes. Lingen bezat in 1780 een Latijnse school en een universiteit. Leer je van Wikipedia.
In mei 1781 is onze student verhuisd naar Harderwijk, waar hij vier jaar aan de Gelderse Hogeschool studeert. In 1784 woont hij nog steeds in Harderwijk. Maar in december van dat jaar is hij in Leiden, waar hij tot oktober 1786 studeert.
Deze Zwolse student volgde een lange kronkelige weg naar een Leidse promotie. Net als zijn stadgenoot Rhijnvis Feith (1753-1824). Rhijnvis was nog maar 11 jaar oud toen hij door zijn ouders naar Harderwijk werd gestuurd. Daar woonde hij bij een leraar van de Latijnse school en maakte hij waarschijnlijk ook kennis met studenten aan de academie. Eind 1766 was hij terug in Zwolle. Daar volgde hij ook onderwijs. In het school/academiejaar 1768/69 woonde en studeerde hij in Deventer, op 18 september 1769 was hij student in de rechten te Leiden. Hij promoveert daar 13 augustus 1770. Hij is dan 17 jaar oud!
Het is erg jammer, dat we van Rhijnvis geen album hebben met bijdragen uit deze tijd. Onze student, hij heet Wicherlink, heeft in zijn album bijna 60 bijdragen verzameld van studiegenoten uit alle windstreken. Zijn vrienden zijn afkomstig uit meer dan 30 verschillende plaatsen. De meesten komen uit Nederland. Enkelen uit Ceylon en Makassar. Had Rhijnvis het te druk met zijn studie, was hij niet zo’n netwerker? Of is zijn album verloren gegaan? Het bewaard gebleven album van de dichter staat vol bijdragen van collega’s.
Onder de bijdragen aan het album bevinden zich enkele later Bekende Nederlanders. In Harderwijk heeft onze student bijvoorbeeld Martinus Nieuwenhuijzen ontmoet, die daar in 1781 medicijnen studeerde. In Leiden heeft hij in 1786 vriendschap gesloten met Hugo Gevers, die later een belangrijke rol heeft gespeeld tijdens de Bataafse Republiek.
Toen ik de bezitter van deze 4 boeken had verteld hoe interessant zijn boeken waren, wilde hij ook meteen meer van de patriottentijd weten. Hij bestelde bij mij wat boeken over die tijd. Gelukkig is er over die periode en de daaropvolgende van de Bataafse Republiek de laatste tientallen jaren heel veel geschreven.
Rob de Bree
Tags: album amicorum, dissertatie